Mekanın Duyusal Paradoksları: Blindness (Körlük) Filmi Üzerinden Bir Pandemi Okuması

Özet

Karşıt ve düşünce sözcüklerinin birleşimi ile oluşturulan, mantıksal çelişki, çatışkı anlamlarını taşıyan paradoks kavramı, pandemik salgının getirdiği değişim ve dönüşümler ile hayatımızın merkezine yerleşen kavramlardan biri haline gelmiştir. Tarihsel süreçte insanların mücadele etmek zorunda kaldığı pek çok salgın ve bulaşıcı hastalık gibi korona virüs (COVID-19) salgını da çeşitli zorluk ve zorunlulukları beraberinde getirmiştir. Yaşanan pandemik salgın ile insanlığın, teknoloji ve bilim alanında çağ aşan buluşlara imza atarken göz ardı ettiği aşinalıkların ulaşılması kolay olmayan imkânlara dönüştüğünü görmesi, paradoksal durumların en belirgin örneklerindendir.

Günümüzde pandemi; insan-insan, insan-doğa, insan-mekân ilişkilerini koşullandıran bir paradoks haline gelerek mevcut bilgi, algı, anlayış ve alışkanlıkları yeniden şekillendirmektedir. İnsanın mekânla kurduğu ilişkinin kendini güncellemek zorunda kalması ve bu ilişkinin mevcut mekânlar üzerinden kurulması kendi içinde bir takım çelişkileri de beraberinde getirmektedir. Devam etmek zorunda olan hayatın içine eklemlenen karantina, kısıtlılık ve sıkışmışlık hallerinin yarattığı pandemik koşullar, birçok işlevin ve eylemin aynı anda tek bir mekânda gerçekleşmesine; iletişim ve etkileşimde yeni ergonomik ihtiyaçlar ve tanımların ortaya çıkmasına; mekânın işlevinin ve kullanım şekillerinin değişmesine; duyusal, algısal ve mekânsal dönüşümlerin gerekliliğine neden olmaktadır. Yeni pandemik koşullar, bir taraftan görsel ve işitsel sanal mekânları ön plana çıkarırken diğer taraftan da dokunmak, koklamak gibi pek çok duyuyu da geri plana iten, duyusal körlüğe yol açan mekânsal deneyimler ile ironik bir belirsizliğe ve bu belirsizliğin sebep olduğu pandemik paradokslara kapı aralamaktadır. Bu bağlamda, pandemik sürecin etkilerinin mekânın algısı ve duyusallığı noktasında getirdiği farklılıklar, önemli bir araştırma ve tartışma alanıdır.  

Toplumun şekillendirdiği ve toplumu şekillendiren sinema, tüm bu ve benzeri paradoksları içinde barındıran kurgusal ürünleriyle, pandemik olasılıkların insan ve insanın temas halinde olduğu alanlar arasındaki ilişki değişimlerine etkisini çeşitli örnekler üzerinden sunmaktadır.  Bu bağlamda çalışmanın üst amacı; geçmişte ve günümüzde sinemada birçok filme konu olmuş salgınlar ve etkilerinin ontolojik ve mekânsal analizi ile paradoksal durumların ortaya konmasını içermektedir. Pandemik paradoksları; “pandemi dönemi yeni mekân algısı” ve “yeni iletişim biçimleri” alt temaları ile ele alan çalışmada, “Blindness (Körlük)” eseri ile insanlar ve mekânlar arasındaki ilişki, farklı bir pandemik salgın örneği üzerinden bir küresel salgın analizi olarak irdelenmektedir.

Bu bilgiler ışığında çalışmada, kavramsal analiz ve görsel içerik analizi yöntemi kullanılarak salgın durumundaki insan-mekân ilişkileri; ortaya çıkan yeni insanlar ve yeni mekânlar üzerinden “duyu-duyum-algı”, “değişim-dönüşüm”, “uyum-karşıtlık” paradoksal kavramları ile tartışmaya açılmaktadır. Geleceğin olası pandemik insan-mekân tanımları ve tasarımları; salgının zorunlu kıldığı salgına uyumlu veya karşıt yeni hayatlar, güçlü ve zayıf duyular, duyumlar, algılar arasındaki dengelerin değişimi ve dönüşümü üzerinden örneklendirilerek ortaya konulmaktadır.