Kutsal Mekȃnlar ve Kutsal Peyzajlar: Beşparmak Dağları ve Bafa Gölü Peyzajına Biyografik Bir Bakış

Özet

Kutsal mekȃnlar ve peyzajlar insan eylemleriyle yaratılır ve gelişir. Bu tür peyzajlar insanların geçmişle bağlantı kurdukları ve kutsal anlatıların yeniden canlandırıldığı dinamik ve karmaşık peyzajlardır. Yapılan çalışmalar, kutsal peyzajların, ritüellerin gerçekleştiği mekȃnı ve eylemleri birleştirerek sosyal hafızanın güçlendirilmesinde ve bu hafızanın nesilden nesile aktarılmasında etkili bir role sahip olduğunu göstermiş olsa da, peyzajın algılanan yapısının insan eylemleriyle nasıl dönüştürüldüğünü açıklama konusunda eksik kalmıştır. Bu çalışmada, bin yıllardır kutsallığını koruyan Beşparmak Dağları ve Bafa Gölü çevresindeki kutsal alanların ve peyzajın biyografik açıdan incelemesi yapılmıştır. Tarih Öncesi Dönem’den günümüze kadar geçen süre içerisinde bölgede isimsiz aktörler tarafından yaratılan kutsal alanlar ve peyzajlar, Tarih Öncesi, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait tarihsel haritalar ve belgeler kullanılarak belirlenmiştir. Her bir dönemde peyzajın dönüşmesine katkıda bulunmuş isimsiz aktörlerin peyzajı nasıl algıladıkları peyzaj biyografisi yaklaşımıyla incelenmiştir. Kutsal peyzajların ortak insan faaliyetinin bir sonucu olduğu ve bu nedenle kültürel olarak inşa edildiği çalışmanın önemli sonuçları arasında yer almıştır. Dikkate değer bir başka sonuç ise, Bafa Gölü ve çevresindeki kutsal mekȃnların M.Ö. 3.-4. yy-M.S. 12. yy arasında yoğun olarak kullanıldığı ve farklı dinsel inanışların dönemsel olarak bölgede yaşayanlar üzerindeki egemenliğidir. Bu çalışmada ele alınan peyzaj biyografisi yaklaşımı, peyzajın doğal ve kültürel elemanlarla bir bütün olduğunu, insanın peyzajı dönüştürürken peyzajın da insanı uzun dönemde etkilediğini ve bu yaklaşımın gelecekteki planlama ve kültürel miras koruma çalışmalarında alınacak kararları nasıl şekillendirdiği konusunda etkili bir örnek oluşturacaktır.