İzmir’in Şirince, Bayındır ve Alaçatı İlçelerinin Vernaküler Mimarisinde Sokak Dokusu: Binaların Yapı Malzemesi ve Yapım Tekniklerinin Karşılaştırmalı Analizi

Özet

Vernaküler mimarlık; yapıların, yerel malzeme ve bu malzemelerin kendilerine özgü inşa tekniği ile yapılmasıdır. Yerel ve doğal malzemeler kullanıldığı için diğer tekniklere göre daha ekonomik ve sürdürülebilir bir mimari tarzdır. Mimarsız mimarlık olarak da adlandırılan vernaküler mimarlık, bir bölgenin kendine özgü yaşam kültürü ile biçimlenip gelişen mimari dili olarak da tanımlanmaktadır. Bu çalışmada İzmir’in Şirince, Bayındır ve Alaçatı ilçelerinde bulunan vernaküler yapılar hakkında literatür taraması yapılmış ve elde edilen bilgiler doğrultusunda ilçelerin sokak dokuları, yapıların karakteristik özellikleri ve strüktürel elemanları karşılaştırılarak, analiz edilmiştir. Çalışmada, seçilen bölgelerde yapılacak olan gelecekteki araştırmalara kaynak olması hedef edinilerek, her biri birer taşınmaz kültür mirası olan bu yapıların öneminin vurgulanması sağlanmıştır. Çalışma sonucunda, yapıların genellikle yığma yapı yapım sistemiyle inşa edilmiş olup, ahşap karkas sistem yapım sistemiyle inşa edilmiş yapılar da gözlemlenmiştir. Binaların inşasında kullanılan malzemeler o bölgelerde kolayca bulunabilen yerel ve sürdürülebilir malzemelerdir. Sokakların şekillenmesi yapıların avlu duvarlarının yapıları çevrelemesiyle oluşmuştur ve organik şekilde sokak biçimlenmesi mevcuttur. Zemin dokuları bölgeden bölgeye değişiklik gösterdiği gibi her bir ilçede de kendi içerisinde çeşitliliğe sahiptir. Sokakları biçimlendiren avlu duvarları, mahremiyetin korunması açısından, yüksek olacak şekilde inşa edilmiştir. Şirince ve Alaçatı’da beyaz badanalı evler gözlemlenirken, Bayındır’da sıvasız ve badanasız, kısmi sıvalı ve badanalı yapılar gözlemlenmektedir. Cephe özelliklerinden bir diğeri olan cumba ise Şirince’de üç şekilde mevcuttur. Bunlar; kısmi cumba, cephe boyunca bir bütün halinde olan cumba ve köşe cumbadır. Bayındır ve Alaçatı’da ise cumbalı yapılar bulunduğu gibi cumbasız yapılara da rastlanmıştır. Her üçbölgede alaturka kiremit örtü malzemesi ile döşenmiş beşik çatı sistemi gözlemlendiği gibi Şirince’de kırma çatı sistemi, Bayındır’da düz (teras) çatı sistemi de gözlemlenmektedir.