Bir Simge Yapının Mimari Tarihçesi: Yapımından Günümüze Karaköy Camisi

Özet

Karaköy Camisi, İstanbul Beyoğlu’nda Karaköy Meydanı’nda Ziraat Bankası binasının kuzeyindeki yapı adasının batı ucunda konumlanmaktaydı. Sokak kotunda iki katlı dükkânların üzerinde yükselen merkezi mekânlı, küçük ölçekli bir semt camisiydi.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Vakfı’na bağlı olarak ilk defa on yedinci yüzyılda inşa edilen cami on dokuzuncu yüzyıl sonlarında harap olup kullanılamaz hale gelince Sultan II. Abdülhamid (h.d. 1876-1909) tarafından yeniden yaptırılmasına karar verildi. Sultan, bu iş için 1893’te İstanbul’a gelen ve saray mimarı olarak kentte geçirdiği on beş senede İstanbul mimarlık üretimine önemli katkılarda bulunan İtalyan mimar Raimondo D’Aronco’yu görevlendirdi. Esasında Karaköy Camisi için hazırlanmış ve Udine arşivinde saklanan üç farklı proje önerisi[1] daha vardır. D’Aronconun projesi bu öneriler arasından seçilmiştir.

1903-1909 yıllarında Art Nouveau üslubuyla inşa edilen cami güçlü bir plastik etkiye sahipti. Meydana doğru öne çıkan bir konumda bulunduğundan kullanımda olduğu yıllarda çekilen pek çok Karaköy fotoğrafında görülebilmektedir.

İstanbul’da 1956-1960 yılları arasında gerçekleştirilen imar faaliyetlerinden Karaköy Camisi de etkilendi. Karaköy Meydanı’nı genişletme gerekçesiyle 1958’de caminin Kınalıada’da yeniden inşa edilmek üzere taşınmasına karar verildi. Bu maksatla sökülen cami parçaları kayboldu ve yeniden yapım gerçekleştirilmedi.

Yıkımının üzerinden elli iki yıl geçtikten sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2010’da onayladığı Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planına göre Karaköy Camisi’nin rekonstrüksiyonunu öngören yasal düzenlemeler yapıldı.

Mimarlık tarihinde önemli bir yapı olmasına karşın Karaköy Camisi’nin bir monografisi yoktur. Bu çalışma günümüzde ulaşılan tarihsel belgelere dayanarak bu önemli yapının tarihçesini sunmayı amaçlamaktadır.

[1]  BARILLARI, D. ve GODOLI, E. (1997). İstanbul 1900 Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları.

s.107, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.