İkinci Meşrutiyet İstanbul'unda İnas (Kız) Sultanileri
Anahtar Kelimeler:
Eğitim, Eğitim Yapıları, II. Meşrutiyet Dönemi, Kız OkullarıÖzet
Sultan II. Mahmud reformlarından önce Osmanlı Devleti’nin sivil eğitim sisteminde, erkek çocukları için ilköğretim seviyesinden yükseköğretim seviyesine kadar birçok örgün eğitim kurumu varken kız çocukları için örgün eğitim yapan tek kurum ilkokul seviyesinde eğitim veren sıbyan mektepleridir. Sultan II. Mahmud’la başlayan eğitim reformlarına Tanzimat Dönemi’nde kızlar da dâhil edilmiş, 1859’da Divanyolu’nda kızlar için sıbyan mektebi üzerinde eğitim veren, Cevri Kalfa İnas(kız) Rüşdiyesi açılmıştır. Zamanla sayısı artan kız rüşdiyelerine 1880’de yine aynı bölgede açılan, rüşdiye üstü öğretim yapan “İnas İdadisi” eklenmiştir. Açılan bu idadi az sayıda öğrencinin başvurması nedeniyle 1882’de kapanmış, 1911’de yeniden açılmıştır. 1913’te kız ve erkek idadilerinin “Sultani” ye dönüştürülmesi sırasında İstanbul’un tek inas idadisi, 23 Ekim 1913 tarihinde sultaniye dönüştürülerek “İstanbul İnas Sultanisi” adını almıştır. İlerleyen yıllarda İstanbul’da Çamlıca, Kandilli, Selçuk Hatun, Erenköy İnas Sultanileri açılmıştır. Meşrutiyet yönetimi, kız sultanilerini açarken içinde bulunulan siyasi ve ekonomik koşullar nedeni ile her birine yeni birer bina yapmak yerine mevcut binalardan uygun olanlarını seçerek kullanma yoluna gitmiştir.
Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin Sultan II. Mahmud Dönemi’nde başlatılan eğitim reformlarının devamı olarak II. Meşrutiyet Dönemi’nde açılan kızlara yönelik “inas sultanileri” ve bu sultanilerin mimari mekânları tanıtılmıştır. Çalışmada incelenen yapıların plan şeması ve cephe özellikleri analiz edilerek değerlendirilmiş, değişen toplumsal yaşamın ve kızların eğitim öğretimi için yapılan düzenlemelerin izleri sürülmüştür.
